"Διαβάζω"

"Διαβάζω"
Τεύχος 483
Μάρτιος 2008

Βιβλιογραφικό σχόλιο

Με την ευκαιρία των επετειακών ετών, έχουμε κατ' επανάληψη επισημάνει πως η βιβλιογραφία δεν ευδοκιμεί στα καθ' ημάς και πως οι βιβλιογράφοι σπανίζουν. Οπότε, από μια άποψη, αναμενόμενο είναι να μην υπάρχει κριτικογραφία του Τύπου, ούτε του αθηναϊκού, πόσω μάλλον του επαρχιακού, ούτε του ημερήσιου ούτε καν του κυριακάτικου. Μοναδική εξαίρεση συνιστά η μόνιμη στήλη κριτικογραφίας του περιοδικού "Διαβάζω", που ξεκίνησε από το πρώτο τεύχος, τον Ιανουάριο του 1976, και συνεχίζει αδιαλείπτως μέχρι το τρέχον τεύχος. Αρχικά αποτελούσε μέρος μιας μεγαλύτερης ενότητας, με τον τίτλο "Χρονικά", που περιελάμβανε πολιτιστικό ημερολόγιο, κριτικογραφία και βιβλιογραφικό δελτίο. Ωστόσο, το ημερολόγιο εγκαταλείφθηκε ήδη από το 17ο τεύχος, το δελτίο, αν και μακροημέρευσε, τελικά διακόπηκε στο 457ο τεύχος, και μόνο η κριτικογραφία συνεχίστηκε.
Στα πρώτα τεύχη δεν αναφέρεται συντάκτης ούτε για το ημερολόγιο ούτε για την κριτικογραφία, μόνο στο δελτίο δίνεται το όνομα του επιμελητή. Πρώτος επώνυμος συντάκτης της κριτικογραφίας είναι η Κατερίνα Παπαλιβερίου, που την αναλαμβάνει στο 17ο τεύχος μέχρι και το 57ο, στη συνέχεια, την επωμίζονται, η Μαρία Τρουπάκη μέχρι και το 368ο τεύχος, ο Ηλίας Μαγκλίνης μέχρι και το 440ο, η Λίνα Πανταλέων μέχρι και το 457ο και τέλος, ο Θεόδωρος Πέρσης. Για πληρότητα σημειώνουμε πως το δελτίο, στο πρώτο τεύχος το συντάσσει ο Νίκανδρος Μηλιόπουλος, στο δεύτερο, ο ίδιος μαζί με τον Καίσαρα Άννινο, ο οποίος και συνεχίζει μόνος του μέχρι και το 11ο τεύχος, στη συνέχεια το αναλαμβάνουν, ο Γιώργος Σαρηγιάννης μέχρι και το 20ο τεύχος, η Νίκη Τσιλιγκίρογλου μέχρι και το 39ο, ενώ, ενδιαμέσως, το 36ο και 37ο φέρει το όνομα της Ελένης Κοροντζή, και τέλος, η Έφη Απάκη μέχρι και το 457ο.
1/4σο αφορά την κριτικογραφία, καλύπτει τριάντα δύο έτη και θα μπορούσε να πάρει και αυτοτελή μορφή. Σκέψη που φαίνεται πως δελέασε τους υπευθύνους του περιοδικού, καθώς από το 182ο τεύχος, Ιανουάριο 1988, μέχρι και το 259ο, Μάρτιο 1991, η κριτικογραφία μαζί με το βιβλιογραφικό δελτίο αποτέλεσαν ένα μικρού σχήματος ένθετο, το "Δελτίο", που καρφιτσωνόταν στο μέσο του περιοδικού και μπορούσε να αφαιρεθεί. Παρά τις αρχικές φιλόδοξες διακηρύξεις πως θα καλύπτεται ο ημερήσιος και περιοδικός Τύπος Αθήνας και Θεσσαλονίκης, η κριτικογραφία γινόταν ευθύς εξ αρχής κατ' επιλογή, εξαρτώμενη από τις αντοχές του εκάστοτε συντάκτη. Σε μια πρώτη περίοδο, αποδελτιώνονται εννέα εφημερίδες της Αθήνας, δυο της Θεσσαλονίκης και τέσσερα περιοδικά ("Νέα Εστία", "Νέα Πορεία", "Διαγώνιος", "Αιολικά Γράμματα"). Μια χρηστική καινοτομία σημειώνεται στο 40ο τεύχος, όπου, σε πλαίσιο, ως "υπόμνημα", αναγράφονται τα βιβλιογραφούμενα έντυπα και οι αναφερόμενοι κριτικοί. Δυστυχώς, στο 260ο τεύχος, με την κατάργηση του ενθέτου, καθώς η κριτικογραφία επανέρχεται στην αρχική της θέση, δηλαδή τις τελευταίες σελίδες κάθε τεύχους, εγκαταλείπεται το υπόμνημα και σιωπηρά, περιορίζονται τα αποδελτιούμενα έντυπα. Στη συνέχεια, προσδιορίζεται μόνο πως περιλαμβάνονται επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσεων, που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Ούτε κατάλογος των εντύπων δίνεται ούτε, το βασικό, αν η αποδελτίωση είναι συνολική ή επί μέρους. Ωστόσο, είναι προφανές πως πρόκειται για αποδελτίωση κατ' επιλογή. Εκείνο, όμως, που δεν είναι καθόλου προφανές είναι με ποια κριτήρια, αισθητικά ή εμπορικά, γίνεται.
Επιμένουμε στις αδυναμίες της εν λόγω κριτικογραφίας, πρώτον, γιατί εξακολουθεί να παραμένει η μοναδική που διαθέτουμε, και δεύτερον, λόγω της νέας εκκίνησης του περιοδικού από το 458ο τεύχος και εδώθε, με σαφή ανανεωτική διάθεση. Πιστεύουμε πως προσφέρεται μια θαυμάσια ευκαιρία, το "Διαβάζω", και ως "επιθεώρηση του βιβλίου", να αναβαθμίσει την κριτικογραφία και να προσθέσει ένα επαρκές βιβλιογραφικό δελτίο, δεδομένου, μάλιστα, ότι επανέφερε το πολιτιστικό ημερολόγιο. Άλλωστε απαιτείται μικρή μόνο προσπάθεια, ώστε η αποδελτίωση να αποκτήσει έναν κάπως συστηματικότερο χαρακτήρα.
Κατά την τρέχουσα περίοδο, παρατηρούμε πως αποδελτιώνονται επιλεκτικά δεκατέσσερις αθηναϊκές εφημερίδες, έντεκα κυριακάτικες ("Αδέσμευτος Τύπος", "Απογευματινή", "Η Αυγή", "Το Βήμα", "Βραδυνή", "Έθνος", "Ελεύθερος Τύπος", "Ελευθεροτυπία", "Εξπρές", "Η Εποχή", "Πρώτο Θέμα", δυο σαββατιάτικες ("Ημερησία", "Τα Νέα") και την "Καθημερινή" της Τρίτης, επίσης, μια της Θεσσαλονίκης ("Αγγελιοφόρος της Κυριακής"), τρία περιοδικά ("Διαβάζω", "Αντί", "Ιστορία") και το δωρεάν διανεμόμενο "Lifo".
1/4σο αφορά το λογοτεχνικό βιβλίο, στο οποίο το "Διαβάζω" δίνει ιδιαίτερη θέση, η αποδελτίωση θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει τα, έτσι κι αλλιώς, λιγοστά λογοτεχνικά περιοδικά, καθώς και ένα αντιπροσωπευτικότερο δείγμα από τον Τύπο της συμπρωτεύουσας. Επίσης, παρατηρούμε πως η επιλογή συχνά, αφορά συγκεκριμένους συνεργάτες ενός περιοδικού, οπότε και θα μπορούσε να αποφεύγεται η επανειλημμένη αναφορά του ονόματος. Ειδάλλως, καταλήγει, λ.χ., για το μηνιαίο "Ιστορία", να καταγράφει οκτώ λήμματα του ιδίου συντάκτη. Τέλος, να σημειώσουμε πως η κριτικογραφία του "Διαβάζω" στάθηκε ανέκαθεν γενναιόδωρη με την εφημερίδα "Η Εποχή", μια και είναι η εφημερίδα με την μικρότερη κυκλοφορία που ανελλιπώς αποδελτιώνεται. Ωστόσο, ποτέ δεν μπορέσαμε να αποκρυπτογραφήσουμε τα κριτήρια με τα οποία μια κριτική καταγράφεται ενώ μια άλλη παραλείπεται, δεδομένου ότι πρόκειται για τον ίδιο συντάκτη και σχεδόν πάντοτε για ελληνική πεζογραφία. Για να περιοριστούμε στο συγκεκριμένο παράδειγμα του τρέχοντος τεύχους^ αναφέρεται η βιβλιοπαρουσίαση για τα πρόσφατα βιβλία της Ντόρας Γιαννακοπούλου και Μαρίας Μαλανδρίνου, ενώ παραλείπονται οι παρουσιάσεις των βιβλίων του Στρατή Χαβιαρά και της Ευτυχίας Καλλιτεράκη. Τέλος, αυτή η μηνιαία κριτικογραφία θα μπορούσε να συγκεντρωθεί σε μια αυτοτελή ετήσια μορφή.

Μ. Θ.