Σάββατο 11 Απριλίου 2009

“Μικρές λίστες” του «Διαβάζω». Πέντε απορίες και μια διαπίστωση

Την προ­η­γού­με­νη Δευ­τέ­ρα δό­θη­καν στη δη­μο­σιό­τη­τα οι “μι­κρές λί­στες” των υ­πο­ψη­φίων για τα βρα­βεία του πε­ριο­δι­κού «Δια­βά­ζω», τα ο­ποία θα α­πο­νε­μη­θούν στις 4 Μαΐου. Τα υ­πο­ψή­φια βι­βλία ε­πι­λέχ­θη­καν, ό­πως προσ­διο­ρί­ζε­ται, α­πό “τη βι­βλιο­πα­ρα­γω­γή του 2008”. Η ε­πτα­με­λής κρι­τι­κή ε­πι­τρο­πή α­παρ­τί­ζε­ται α­πό πα­νε­πι­στη­μια­κούς, με­λε­τη­τές και κρι­τι­κούς: Αλέ­ξης Ζή­ρας, Κώ­στας Κα­ρα­κώ­τιας, Ντέι­βι­ντ Κό­νο­λι, Χρι­στί­να Ντου­νιά, Δη­μή­τρης Πο­λυ­χρο­νά­κης, Λί­ζυ Τσι­ρι­μώ­κου και Κώ­στας Κα­τσου­λά­ρης, που εί­ναι α­νά­με­σά τους ο μό­νος και με την ι­διό­τη­τα του πε­ζο­γρά­φου. Πι­στεύου­με πως τα σχό­λια για τις ε­πι­λο­γές της κρι­τι­κής ε­πι­τρο­πής πε­ριτ­τεύουν. Οι κρι­τές δεί­χνουν με τις “λί­στες” που προ­τεί­νουν το λο­γο­τε­χνι­κό τους γού­στο και τις προ­σω­πι­κές τους συ­μπά­θειες. Ωστό­σο, θα δια­τυ­πώ­σου­με πέ­ντε α­πο­ρίες, χω­ρίς την πα­ρα­μι­κρή ε­λε­γκτι­κή διά­θε­ση, μό­νο και μό­νο ε­πει­δή α­δυ­να­τού­με να κα­τα­νοή­σου­με ο­ρι­σμέ­να ση­μεία στις “λί­στες”. Τέ­λος, θα προ­σθέ­σου­με και μια δια­πί­στω­ση, πι­στεύο­ντας πως εί­ναι εν­δια­φέ­ρου­σα.
Απο­ρία πρώ­τη: Δε­δο­μέ­νου ό­τι οι εκ­δό­τες του «Δια­βά­ζω», κα­τά τη δεύ­τε­ρη πε­ρίο­δο του πε­ριο­δι­κού, τρο­πο­ποίη­σαν τον κα­νο­νι­σμό για την α­πο­νο­μή του βρα­βείου πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νου συγ­γρα­φέα, πε­ριο­ρί­ζο­ντάς το σε υ­πο­ψή­φιους κά­τω των σα­ρά­ντα ε­τών, ε­πι­βάλ­λε­ται κα­τά την κα­τάρ­τι­ση της “λί­στας”, πέ­ραν της λο­γο­τε­χνι­κής ποιό­τη­τας ε­νός βι­βλίου, να ε­λέγ­χε­ται και η η­λι­κία του συγ­γρα­φέα. Στη “λί­στα” των εν­νέα υ­πο­ψη­φίων, ο Νί­κος Αδάμ Βου­δού­ρης, πα­ρό­λο που έ­γρα­ψε έ­να εν­δια­φέ­ρον βι­βλίο, θα πρέ­πει να α­πο­κλει­στεί, κα­θό­σον, σύμ­φω­να με τα βιο­γρα­φι­κά του στοι­χεία, εί­ναι γεν­νη­θείς στις 9.5.1965. Ενώ, έ­να δεύ­τε­ρος, ο Γιώρ­γος Ψάλ­της, βρί­σκε­ται η­λι­κια­κά α­κρι­βώς στο ό­ριο.
Απο­ρία δεύ­τε­ρη: Στα υ­πο­ψή­φια βι­βλία για το βρα­βείο μυ­θι­στο­ρή­μα­τος συ­γκα­τα­λέ­γε­ται το βι­βλίο της Μα­ρί­νας Κα­ρα­γά­τση, «Το ευ­χα­ρι­στη­μέ­νο ή οι δι­κοί μου άν­θρω­ποι», το ο­ποίο, α­κό­μη κι αν δια­θέ­τει λο­γο­τε­χνι­κές α­ρε­τές, εί­ναι μαρ­τυ­ρία εν­δοοι­κο­γε­νεια­κού χα­ρα­κτή­ρα και ό­χι μυ­θι­στό­ρη­μα. Διό­λου α­πί­θα­νο, ως υ­πο­ψή­φιο προς βρά­βευ­ση στην εν λό­γω κα­τη­γο­ρία, να λει­τουρ­γή­σει ως άλ­λο­θι ε­ξο­στρα­κι­σμού α­μι­γώς μυ­θι­στο­ρη­μα­τι­κών βι­βλίων.
Απο­ρία τρί­τη: Πα­ρα­τη­ρώ­ντας στις “λί­στες” των υ­πο­ψη­φίων βι­βλίων την κα­τά εκ­δο­τι­κό οί­κο α­ντι­στοι­χού­σα συμ­με­το­χή, έκ­πλη­ξη προ­κα­λεί η εκ­προ­σώ­πη­ση τριών με­γά­λων εκ­δο­τι­κών οί­κων, ι­διαί­τε­ρα στο χώ­ρο της λο­γο­τε­χνίας, με έ­να μό­νο βι­βλίο: Εστία, Πα­τά­κης, Ελλη­νι­κά Γράμ­μα­τα. Ο τε­λευ­ταίος, μά­λι­στα, ε­φέ­τος το χει­μώ­να ε­ξέ­δω­σε μυ­θι­στο­ρή­μα­τα γνω­στών συγ­γρα­φέων, τα ο­ποία και συ­ζη­τή­θη­καν και στο χώ­ρο της λο­γο­τε­χνίας α­νή­κουν. Συν­θή­κες, τις ο­ποίες ο­ρι­σμέ­να α­πό τα προ­κρι­νό­με­να βι­βλία δεν πλη­ρούν.
Απο­ρία τέ­ταρ­τη: Ανα­φέ­ρε­ται πως ο Πέ­τρος Μάρ­κα­ρης και ο Θα­νά­σης Βαλ­τι­νός ε­ξαι­ρέ­θη­καν α­πό τη μι­κρή “λί­στα” του βρα­βείου μυ­θι­στο­ρή­μα­τος, ό­πως οι ί­διοι ε­πι­θυ­μού­σαν, ε­πει­δή κα­τέ­χουν δη­μό­σιες θέ­σεις. Απο­ρού­με, κα­τ’ αρ­χήν, πως ο­ρί­ζε­ται μια δη­μό­σια θέ­ση. Ένας κα­θη­γη­τής πα­νε­πι­στη­μίου ή έ­νας δι­πλω­μά­της, για πα­ρά­δειγ­μα, δεν κα­τέ­χει δη­μό­σια θέ­ση; Αλλά, κυ­ρίως, α­πο­ρού­με για την πρω­το­βου­λία των συ­γκε­κρι­μέ­νων συγ­γρα­φέων, που δεί­χνει πως αμ­φι­σβη­τούν το α­διά­βλη­το της κρι­τι­κής δια­δι­κα­σίας. Αν υ­πάρ­χουν τέ­τοιες υ­πό­νοιες για το έρ­γο ε­νός κρι­τι­κού, εί­τε πρό­κει­ται για τις βι­βλιο­πα­ρου­σιά­σεις που δη­μο­σιεύει εί­τε για τις βρα­βεύ­σεις στις ο­ποίες συμ­με­τέ­χει, τό­τε τα βι­βλία ό­σων κα­τέ­χουν δη­μό­σιες θέ­σεις θα έ­πρε­πε να ε­ξαι­ρού­νται και α­πό τις κρι­τι­κές πα­ρου­σιά­σεις. Μέ­χρι σή­με­ρα, οι κα­τέ­χο­ντες δη­μό­σιες θέ­σεις έ­δει­ξαν πά­ντο­τε ε­μπι­στο­σύ­νη στην κρι­τι­κή. Αρκεί να θυ­μί­σου­με το πα­ρά­δειγ­μα του Νί­κου Θέ­με­λη, ο ο­ποίος, το ί­διο έ­τος, και πα­ρά την υ­ψη­λή θέ­ση που κα­τεί­χε, α­πο­δέχ­θη­κε το Κρα­τι­κό Βρα­βείο Μυ­θι­στο­ρή­μα­τος ό­σο και το α­ντί­στοι­χο Βρα­βείο του «Δια­βά­ζω».
Απο­ρία πέ­μπτη: Και μια α­πο­ρία μάλ­λον προ­σω­πι­κή, ε­πει­δή εμ­μέ­νου­με στην ά­πο­ψη πως υ­πάρ­χει μια ε­λά­χι­στη κοι­νή συ­νι­στώ­σα στο λο­γο­τε­χνι­κό γού­στο, αρ­νού­με­νοι να α­πο­δε­χτού­με τον πλή­ρη υ­πο­κει­με­νι­σμό. Απο­ρού­με, λοι­πόν, για την α­που­σία α­πό τη “λί­στα” πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νων συγ­γρα­φέων του Πά­νου Τσί­ρου, για τη συλ­λο­γή διη­γη­μά­των, «Φέρ­τε μου το κε­φά­λι της Μα­ρίας Κέν­σο­ρα», που εκ­δό­θη­κε τον Ια­νουά­ριο του 2008. Μή­πως οι κρι­τές δεν διά­βα­σαν το βι­βλίο; Για­τί, ό­πως και να το κά­νου­με, τα μέ­λη μιας κρι­τι­κής ε­πι­τρο­πής δεν μπο­ρεί να έ­χουν δια­βά­σει το σύ­νο­λο της βι­βλιο­πα­ρα­γω­γής ε­νός έ­τους. Εκτός α­πό ό­σα βι­βλία γνω­ρί­ζουν εξ αυ­το­ψίας, τους ε­πη­ρεά­ζει το ό­νο­μα του συγ­γρα­φέα, τα δη­μο­σιεύ­μα­τα του Τύ­που και εάν κρί­νου­με α­πό τις “λί­στες”, ο εκ­δό­της, που έ­χει ε­ξε­λιχ­θεί στον κα­λύ­τε­ρο μά­νατ­ζερ ε­νός συγ­γρα­φέα. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, ε­πει­δή ζού­με σε πο­νη­ρούς και­ρούς, διευ­κρι­νί­ζου­με πως ο Τσί­ρος δεν εί­ναι συγ­γε­νής ή φί­λος ού­τε καν γνω­στός.
Τέ­λος, θα θέ­λα­με να δια­τυ­πώ­σου­με και μια εν­δια­φέ­ρου­σα δια­πί­στω­ση. Όπως δεί­χνουν και οι “λί­στες”, το συγ­γρα­φι­κό τα­λέ­ντο θα πρέ­πει να εί­ναι κλη­ρο­νο­μι­κό, κά­τι σαν τις κλη­ρο­νο­μι­κές αρ­ρώ­στιες. Αλλιώς, πώς να ε­ξη­γή­σει κα­νείς το γε­γο­νός ό­τι ό­λα τα τέ­κνα συγ­γρα­φέων που ε­ξέ­δω­σαν βι­βλίο ε­ντός του 2008 συ­μπε­ριε­λή­φθη­σαν στις “λί­στες”.

Μ. Θε­ο­δο­σο­πού­λου

3 σχόλια:

Γιατρός είπε...

Κυρία Θεοδοσοπούλου,
νομίζω πως αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο για το βίβλίο του Δημήτρη Λαμπρέλλη:''Χριστούγεννα στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη''(ΙΚΑΡΟΣ), υποψήφιο για βράβευση στη κατηγορία δοκιμίου.
Πιστεύω πως θα παραξενετείτε και για το περιεχόμενό του, και για την υποψηφιότητά του, και για το οτι το προλογίζει ο Γιάννης Δάλλας και για το οτι το εξέδωσε ο συγκεκριμένος εκδοτικός οίκος.

Σπύρος Γιανναράς είπε...

Το συγγραφικό ταλέντο δεν είναι, βέβαια, επουδενί κληρονομικό. Δεν ξέρω καν αν είναι και ταλέντο κι όχι ένα ακραία οξυμένο πάθος - στα όρια της νεύρωσης - για τη γραφή. Το γεγονός ότι πολλοί γόνοι συγγραφέων καταλήγουν στο γράψιμο ενδεχομένως να έχει να κάνει με το γεγονός ότι μεγαλώνουν μέσα στα βιβλία - κάτι σαν τον Οβελίξ που έπεσε στη χύτρα μικρός. Τώρα το γιατί συμπεριλαμβαμόμαστε όλοι στις «λίστες» δεν ξέρω να το πω. Δεν νομίζω όμως ότι κρύβει δόλο.

Σπύρος Γιανναράς

Velveteen είπε...

Θα συμφωνήσω με τον κύριο Γιανναρά. Οι συγγραφικές τάσεις είναι κάτι έμφυτο και ενισχύονται από το πώς μεγαλώνει κάποιος και από το τι είδους ερεθίσματα δέχεται. Αν το ταλέντο είναι θέμα χρωμοσωμάτων δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω, ωστόσο τείνω να θεωρήσω άδικο τον συσχετισμό με το γονεϊκό επάγγελμα, τόσο ως προς τους υποψήφιους συγγραφείς, όσο και ως προς τις προθέσεις της κριτικής επιτροπής.
Βάσια Τζανακάρη