“Μικρές λίστες” του «Διαβάζω». Πέντε απορίες και μια διαπίστωση

Την προ­η­γού­με­νη Δευ­τέ­ρα δό­θη­καν στη δη­μο­σιό­τη­τα οι “μι­κρές λί­στες” των υ­πο­ψη­φίων για τα βρα­βεία του πε­ριο­δι­κού «Δια­βά­ζω», τα ο­ποία θα α­πο­νε­μη­θούν στις 4 Μαΐου. Τα υ­πο­ψή­φια βι­βλία ε­πι­λέχ­θη­καν, ό­πως προσ­διο­ρί­ζε­ται, α­πό “τη βι­βλιο­πα­ρα­γω­γή του 2008”. Η ε­πτα­με­λής κρι­τι­κή ε­πι­τρο­πή α­παρ­τί­ζε­ται α­πό πα­νε­πι­στη­μια­κούς, με­λε­τη­τές και κρι­τι­κούς: Αλέ­ξης Ζή­ρας, Κώ­στας Κα­ρα­κώ­τιας, Ντέι­βι­ντ Κό­νο­λι, Χρι­στί­να Ντου­νιά, Δη­μή­τρης Πο­λυ­χρο­νά­κης, Λί­ζυ Τσι­ρι­μώ­κου και Κώ­στας Κα­τσου­λά­ρης, που εί­ναι α­νά­με­σά τους ο μό­νος και με την ι­διό­τη­τα του πε­ζο­γρά­φου. Πι­στεύου­με πως τα σχό­λια για τις ε­πι­λο­γές της κρι­τι­κής ε­πι­τρο­πής πε­ριτ­τεύουν. Οι κρι­τές δεί­χνουν με τις “λί­στες” που προ­τεί­νουν το λο­γο­τε­χνι­κό τους γού­στο και τις προ­σω­πι­κές τους συ­μπά­θειες. Ωστό­σο, θα δια­τυ­πώ­σου­με πέ­ντε α­πο­ρίες, χω­ρίς την πα­ρα­μι­κρή ε­λε­γκτι­κή διά­θε­ση, μό­νο και μό­νο ε­πει­δή α­δυ­να­τού­με να κα­τα­νοή­σου­με ο­ρι­σμέ­να ση­μεία στις “λί­στες”. Τέ­λος, θα προ­σθέ­σου­με και μια δια­πί­στω­ση, πι­στεύο­ντας πως εί­ναι εν­δια­φέ­ρου­σα.
Απο­ρία πρώ­τη: Δε­δο­μέ­νου ό­τι οι εκ­δό­τες του «Δια­βά­ζω», κα­τά τη δεύ­τε­ρη πε­ρίο­δο του πε­ριο­δι­κού, τρο­πο­ποίη­σαν τον κα­νο­νι­σμό για την α­πο­νο­μή του βρα­βείου πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νου συγ­γρα­φέα, πε­ριο­ρί­ζο­ντάς το σε υ­πο­ψή­φιους κά­τω των σα­ρά­ντα ε­τών, ε­πι­βάλ­λε­ται κα­τά την κα­τάρ­τι­ση της “λί­στας”, πέ­ραν της λο­γο­τε­χνι­κής ποιό­τη­τας ε­νός βι­βλίου, να ε­λέγ­χε­ται και η η­λι­κία του συγ­γρα­φέα. Στη “λί­στα” των εν­νέα υ­πο­ψη­φίων, ο Νί­κος Αδάμ Βου­δού­ρης, πα­ρό­λο που έ­γρα­ψε έ­να εν­δια­φέ­ρον βι­βλίο, θα πρέ­πει να α­πο­κλει­στεί, κα­θό­σον, σύμ­φω­να με τα βιο­γρα­φι­κά του στοι­χεία, εί­ναι γεν­νη­θείς στις 9.5.1965. Ενώ, έ­να δεύ­τε­ρος, ο Γιώρ­γος Ψάλ­της, βρί­σκε­ται η­λι­κια­κά α­κρι­βώς στο ό­ριο.
Απο­ρία δεύ­τε­ρη: Στα υ­πο­ψή­φια βι­βλία για το βρα­βείο μυ­θι­στο­ρή­μα­τος συ­γκα­τα­λέ­γε­ται το βι­βλίο της Μα­ρί­νας Κα­ρα­γά­τση, «Το ευ­χα­ρι­στη­μέ­νο ή οι δι­κοί μου άν­θρω­ποι», το ο­ποίο, α­κό­μη κι αν δια­θέ­τει λο­γο­τε­χνι­κές α­ρε­τές, εί­ναι μαρ­τυ­ρία εν­δοοι­κο­γε­νεια­κού χα­ρα­κτή­ρα και ό­χι μυ­θι­στό­ρη­μα. Διό­λου α­πί­θα­νο, ως υ­πο­ψή­φιο προς βρά­βευ­ση στην εν λό­γω κα­τη­γο­ρία, να λει­τουρ­γή­σει ως άλ­λο­θι ε­ξο­στρα­κι­σμού α­μι­γώς μυ­θι­στο­ρη­μα­τι­κών βι­βλίων.
Απο­ρία τρί­τη: Πα­ρα­τη­ρώ­ντας στις “λί­στες” των υ­πο­ψη­φίων βι­βλίων την κα­τά εκ­δο­τι­κό οί­κο α­ντι­στοι­χού­σα συμ­με­το­χή, έκ­πλη­ξη προ­κα­λεί η εκ­προ­σώ­πη­ση τριών με­γά­λων εκ­δο­τι­κών οί­κων, ι­διαί­τε­ρα στο χώ­ρο της λο­γο­τε­χνίας, με έ­να μό­νο βι­βλίο: Εστία, Πα­τά­κης, Ελλη­νι­κά Γράμ­μα­τα. Ο τε­λευ­ταίος, μά­λι­στα, ε­φέ­τος το χει­μώ­να ε­ξέ­δω­σε μυ­θι­στο­ρή­μα­τα γνω­στών συγ­γρα­φέων, τα ο­ποία και συ­ζη­τή­θη­καν και στο χώ­ρο της λο­γο­τε­χνίας α­νή­κουν. Συν­θή­κες, τις ο­ποίες ο­ρι­σμέ­να α­πό τα προ­κρι­νό­με­να βι­βλία δεν πλη­ρούν.
Απο­ρία τέ­ταρ­τη: Ανα­φέ­ρε­ται πως ο Πέ­τρος Μάρ­κα­ρης και ο Θα­νά­σης Βαλ­τι­νός ε­ξαι­ρέ­θη­καν α­πό τη μι­κρή “λί­στα” του βρα­βείου μυ­θι­στο­ρή­μα­τος, ό­πως οι ί­διοι ε­πι­θυ­μού­σαν, ε­πει­δή κα­τέ­χουν δη­μό­σιες θέ­σεις. Απο­ρού­με, κα­τ’ αρ­χήν, πως ο­ρί­ζε­ται μια δη­μό­σια θέ­ση. Ένας κα­θη­γη­τής πα­νε­πι­στη­μίου ή έ­νας δι­πλω­μά­της, για πα­ρά­δειγ­μα, δεν κα­τέ­χει δη­μό­σια θέ­ση; Αλλά, κυ­ρίως, α­πο­ρού­με για την πρω­το­βου­λία των συ­γκε­κρι­μέ­νων συγ­γρα­φέων, που δεί­χνει πως αμ­φι­σβη­τούν το α­διά­βλη­το της κρι­τι­κής δια­δι­κα­σίας. Αν υ­πάρ­χουν τέ­τοιες υ­πό­νοιες για το έρ­γο ε­νός κρι­τι­κού, εί­τε πρό­κει­ται για τις βι­βλιο­πα­ρου­σιά­σεις που δη­μο­σιεύει εί­τε για τις βρα­βεύ­σεις στις ο­ποίες συμ­με­τέ­χει, τό­τε τα βι­βλία ό­σων κα­τέ­χουν δη­μό­σιες θέ­σεις θα έ­πρε­πε να ε­ξαι­ρού­νται και α­πό τις κρι­τι­κές πα­ρου­σιά­σεις. Μέ­χρι σή­με­ρα, οι κα­τέ­χο­ντες δη­μό­σιες θέ­σεις έ­δει­ξαν πά­ντο­τε ε­μπι­στο­σύ­νη στην κρι­τι­κή. Αρκεί να θυ­μί­σου­με το πα­ρά­δειγ­μα του Νί­κου Θέ­με­λη, ο ο­ποίος, το ί­διο έ­τος, και πα­ρά την υ­ψη­λή θέ­ση που κα­τεί­χε, α­πο­δέχ­θη­κε το Κρα­τι­κό Βρα­βείο Μυ­θι­στο­ρή­μα­τος ό­σο και το α­ντί­στοι­χο Βρα­βείο του «Δια­βά­ζω».
Απο­ρία πέ­μπτη: Και μια α­πο­ρία μάλ­λον προ­σω­πι­κή, ε­πει­δή εμ­μέ­νου­με στην ά­πο­ψη πως υ­πάρ­χει μια ε­λά­χι­στη κοι­νή συ­νι­στώ­σα στο λο­γο­τε­χνι­κό γού­στο, αρ­νού­με­νοι να α­πο­δε­χτού­με τον πλή­ρη υ­πο­κει­με­νι­σμό. Απο­ρού­με, λοι­πόν, για την α­που­σία α­πό τη “λί­στα” πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νων συγ­γρα­φέων του Πά­νου Τσί­ρου, για τη συλ­λο­γή διη­γη­μά­των, «Φέρ­τε μου το κε­φά­λι της Μα­ρίας Κέν­σο­ρα», που εκ­δό­θη­κε τον Ια­νουά­ριο του 2008. Μή­πως οι κρι­τές δεν διά­βα­σαν το βι­βλίο; Για­τί, ό­πως και να το κά­νου­με, τα μέ­λη μιας κρι­τι­κής ε­πι­τρο­πής δεν μπο­ρεί να έ­χουν δια­βά­σει το σύ­νο­λο της βι­βλιο­πα­ρα­γω­γής ε­νός έ­τους. Εκτός α­πό ό­σα βι­βλία γνω­ρί­ζουν εξ αυ­το­ψίας, τους ε­πη­ρεά­ζει το ό­νο­μα του συγ­γρα­φέα, τα δη­μο­σιεύ­μα­τα του Τύ­που και εάν κρί­νου­με α­πό τις “λί­στες”, ο εκ­δό­της, που έ­χει ε­ξε­λιχ­θεί στον κα­λύ­τε­ρο μά­νατ­ζερ ε­νός συγ­γρα­φέα. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, ε­πει­δή ζού­με σε πο­νη­ρούς και­ρούς, διευ­κρι­νί­ζου­με πως ο Τσί­ρος δεν εί­ναι συγ­γε­νής ή φί­λος ού­τε καν γνω­στός.
Τέ­λος, θα θέ­λα­με να δια­τυ­πώ­σου­με και μια εν­δια­φέ­ρου­σα δια­πί­στω­ση. Όπως δεί­χνουν και οι “λί­στες”, το συγ­γρα­φι­κό τα­λέ­ντο θα πρέ­πει να εί­ναι κλη­ρο­νο­μι­κό, κά­τι σαν τις κλη­ρο­νο­μι­κές αρ­ρώ­στιες. Αλλιώς, πώς να ε­ξη­γή­σει κα­νείς το γε­γο­νός ό­τι ό­λα τα τέ­κνα συγ­γρα­φέων που ε­ξέ­δω­σαν βι­βλίο ε­ντός του 2008 συ­μπε­ριε­λή­φθη­σαν στις “λί­στες”.

Μ. Θε­ο­δο­σο­πού­λου