Γιατί σιωπώ...

Στο τρέ­χον τεύ­χος του πε­ριο­δι­κού «Νέα Εστία» (αρ. 1826, Οκτώ­βριος 2009), δη­μο­σιεύε­ται πο­λυ­σέ­λι­δο κεί­με­νο, υ­πό μορ­φή ε­πι­στο­λής προς τον διευ­θυ­ντή του πε­ριο­δι­κού. Υπο­γρά­φε­ται α­πό τον ά­γνω­στο σε ε­μάς Βά­γιο Λα­γε­νά. Ο ε­πι­στο­λο­γρά­φος συ­στή­νε­ται ως φι­λό­λο­γος, συ­ντα­ξιού­χος κα­θη­γη­τής μέ­σης εκ­παί­δευ­σης, γεν­νη­θείς το 1925 στα Βρα­στά, τα ση­με­ρι­νά Βρά­στα­μα, Χαλ­κι­δι­κής. Δη­λώ­νει κά­τοι­κος Πο­λύ­γυ­ρου, ό­που και ε­ξέ­δω­σε προ τριε­τίας το τε­λευ­ταίο βι­βλίο του, «Ισλαν­δι­κά Κέ­νινγ και Ωδαί. Ο Ανδρέ­ας Κάλ­βος α­να­γνώ­στης της Βο­ρείου Ευ­ρω­παϊκής Ποιή­σεως». Ωστό­σο, δια της ε­πι­στο­λής του, δεν δια­μαρ­τύ­ρε­ται για την μη πα­ρου­σία­ση της με­λέ­της του, ό­πως θα εί­χε κά­θε δι­καίω­μα, δε­δο­μέ­νου ό­τι α­νοί­γει έ­να νέο κε­φά­λαιο στο πά­ντο­τε φλέ­γον θέ­μα του Κάλ­βου. Αν ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος κα­ταγ­γέλ­λει την α­δια­φο­ρία της κρι­τι­κής, ό­χι μό­νο του πε­ριο­δι­κού αλ­λά και ο­λό­κλη­ρου του λο­γο­τε­χνι­κού χώ­ρου, δεν το κά­νει για το προ­σω­πι­κό του συμ­φέ­ρον αλ­λά για την ε­πί­το­μη έκ­δο­ση των «Ποιη­μά­των» τού προ­σφι­λούς του ποιη­τή Ηλία Λά­γιου. Την α­δια­φο­ρία αυ­τή την θεω­ρεί ε­ντε­λώς α­δι­καιο­λό­γη­τη, ό­ταν, μά­λι­στα, ο εκ­δο­τι­κός οί­κος που στέ­γα­σε τα «Ποιή­μα­τα» δεν εί­ναι ο τυ­χών, αλ­λά ε­κεί­νος των δυο ελ­λη­νι­κών νό­μπελ. Γε­γο­νός που ση­μαί­νει πως τέσ­σε­ρα μό­λις χρό­νια με­τά το θά­να­το του ποιη­τή, σε η­λι­κία 47 ε­τών, το έρ­γο του, που πολ­λοί θεω­ρούν ως ά­νι­σο και προ­σώ­ρας α­νε­παρ­κώς με­λε­τη­μέ­νο, α­να­γνω­ρί­ζε­ται και το­πο­θε­τεί­ται “δί­πλα στα δια­χρο­νι­κά ποιη­τι­κά α­ρι­στουρ­γή­μα­τα των με­γα­λυ­τέ­ρων Ελλή­νων ποιη­τώ­ν”, ό­πως το­νί­ζει.
Πά­ντως, η έκ­φρα­ση της α­γα­νά­κτη­σής του α­πο­τε­λεί μό­νο τον πρό­λο­γο της ε­πι­στο­λής. Όπως σπεύ­δει να διευ­κρι­νί­σει, ο δι­κός του στό­χος εί­ναι να σώ­σει τη φή­μη του κρι­τι­κού Ηλία Λά­γιου, την ο­ποία α­μαύ­ρω­σε “έ­να τε­ρά­στιο φι­λο­λο­γι­κό λά­θος”. Συ­γκε­κρι­μέ­να, ο Λά­γιος, σε πα­λαιό­τε­ρο δη­μο­σίευ­μά του (πε­ριο­δι­κό «Ωλήν», τχ. 4, Απρί­λιος-Μάιος 1981), ε­ξαί­ρει την ποιή­τρια Φι­λη­σία Στά­θη, στη­ρί­ζο­ντας την ε­κτί­μη­σή του σε μό­λις τρία ποιή­μα­τά της, που ε­ντό­πι­σε σε δύο τεύ­χη της «Νέ­ας Εστίας» του 1951. Πρό­σφα­τα, “νε­α­ρός ελ­λη­νι­στής”, ο­νό­μα­τι Αρι­στο­τέ­λης Σαΐνης, σε άρ­θρο του (πε­ριο­δι­κό «Πόρ­φυ­ρας», τχ. 130, Ια­νουά­ριος-Μάρ­τιος 2009), σχο­λιά­ζο­ντας, πα­ρε­μπι­πτό­ντως, το πρώι­μο έρ­γο του Λά­γιου, α­να­φέ­ρε­ται στην εν λό­γω ποιή­τρια ως πρό­σω­πο ε­πι­νο­η­μέ­νο α­πό τον ποιη­τή, το­πο­θε­τώ­ντας την δί­πλα στα άλ­λα δυο γνω­στά προ­σω­πεία του Λά­γιου, τον Αλέ­ξη Φω­κά και τον Γε­ρά­σι­μο Σπα­νο­δη­μη­τρα­κό­που­λο.
Ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος κα­τα­φέ­ρε­ται ε­να­ντίον “σύσ­σω­μης της κρι­τι­κής, τό­σο της πα­νε­πι­στη­μια­κής ό­σο και της α­ρι­στε­ρής ή ε­λευ­θέ­ρας σκο­πεύ­σεως”, για­τί πα­ρέ­μει­νε βου­βή προ αυ­τού “του α­νι­στό­ρη­του φι­λο­λο­γι­κού ο­λι­σθή­μα­τος”. Πα­ρα­τάσ­σει κα­τά σει­ρά, υ­πό την μορ­φή ρη­το­ρι­κών ε­ρω­τη­μά­των, τα ο­νό­μα­τα των, κα­τά την κρί­ση του, δό­κι­μων κρι­τι­κών, που σιώ­πη­σαν. Και μά­λι­στα, χω­ρίς τα βα­φτι­στι­κά τους ο­νό­μα­τα, δείγ­μα α­πα­ξιω­τι­κής οι­κειό­τη­τας. Πα­ρα­δό­ξως ε­ξαι­ρεί τον γνω­στό φι­λό­λο­γο και ε­πι­στή­θιο φί­λο τού ποιη­τή, Νά­σο Βα­γε­νά. Απο­ρού­με, δεν έ­χει φτά­σει μέ­χρι τις πλα­γιές του Χο­λο­μώ­ντα, το κύ­ρος των ε­πι­φυλ­λί­δων “του έν­δο­ξου πα­νε­πι­στη­μια­κού Αθα­να­σίου Βα­γε­νά”, ό­πως χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά τον α­πο­κα­λεί σε άλ­λο ση­μείο της ε­πι­στο­λής του; Δεν θα αρ­κού­σε ά­ρα­γε έ­να α­πό τα μη­νιαία, η­μι­σε­λί­δια κεί­με­να τού εν λό­γω πα­νε­πι­στη­μια­κού για να γνω­ρί­σει το πα­νελ­λή­νιο “τα λά­για ποιή­μα­τα” και ταυ­τό­χρο­να, το μο­να­δι­κό κρι­τι­κό αι­σθη­τή­ριο του α­πο­θα­νό­ντος ποιη­τή, ό­πως πε­ρί­τρα­να το ε­πέ­δει­ξε στην πε­ρί­πτω­ση της α­φα­νούς Φι­λη­σίας Στά­θη;
Προ­χω­ρά­ει, ό­μως, α­κό­μη πε­ρισ­σό­τε­ρο στις ε­πι­κρί­σεις του ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος, κα­τη­γο­ρώ­ντας τους κρι­τι­κούς πως δεν δια­βά­ζουν τα λο­γο­τε­χνι­κά πε­ριο­δι­κά και πως, αν τυ­χόν τα δια­βά­ζουν, δεν τα κα­τα­λα­βαί­νουν. Εί­τε πρό­κει­ται για το βρα­χύ­βιο «Ωλήν» εί­τε για έ­να α­ξιό­λο­γο πε­ριο­δι­κό λό­γου και τέ­χνης, ό­πως χα­ρα­κτη­ρί­ζει τον κερ­κυ­ραϊκό «Πόρ­φυ­ρα». Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, α­πο­ρού­με πως έ­νας τό­σο προ­σε­κτι­κός φι­λό­λο­γος α­να­φέ­ρει ως διευ­θυ­ντή του πε­ριο­δι­κού τον Θε­ο­δό­ση Πυ­λα­ρι­νό α­ντί των α­νέ­κα­θεν εκ­δο­τών και διευ­θυ­ντών του, Δη­μή­τρη Κο­νι­δά­ρη και Πε­ρι­κλή Πα­γκρά­τη. Μπο­ρεί ο Πυ­λα­ρι­νός να εί­ναι “σε­βα­στός κα­θη­γη­τής της Νε­ο­ελ­λη­νι­κής Λο­γο­τε­χνίας στο Ιό­νιο Πα­νε­πι­στή­μιο”, ό­πως τον πα­ρου­σιά­ζει, στο πε­ριο­δι­κό, ω­στό­σο, ε­πέ­χει θέ­ση μό­νο συμ­βού­λου έκ­δο­σης.
Ας πε­ριο­ρι­στού­με, ό­μως, στο ση­μείο της ε­πι­στο­λής, που μας θί­γει προ­σω­πι­κά. Στους έ­γκρι­τους κρι­τι­κούς, πα­ρα­δό­ξως, πε­ρι­λαμ­βά­νει και ε­μάς, πα­ρό­λο που η πα­ρου­σία μας πε­ριο­ρί­ζε­ται σε δυο έ­ντυ­πα, τα ο­ποία δεν θα πρέ­πει να πα­ρα­κο­λου­θεί. Το έ­να, λό­γω μι­κρής κυ­κλο­φο­ρίας και το άλ­λο, λό­γω του “χα­ρού­με­νου” χα­ρα­κτή­ρα του, ό­πως κά­που πα­ρα­τη­ρεί, το ο­ποίο πρέ­πει να α­πω­θεί έ­να σο­βα­ρό φι­λό­λο­γο του δι­κού του α­να­στή­μα­τος. Ίσως πά­λι, να γνω­ρί­ζει την κρι­τι­κή μας πα­ρου­σία α­πό την πα­λαιό­τε­ρη συ­νερ­γα­σία μας στις βι­βλιο­φι­λι­κές σε­λί­δες του «Βή­μα­τος», ό­πως θαυ­μα­στι­κά τις χα­ρα­κτη­ρί­ζει. Αν και το πι­θα­νό­τε­ρο εί­ναι να ε­πε­σή­μα­νε την πα­ρου­σία μας χά­ρις στις ευά­ριθ­μες βι­βλιο­πα­ρου­σιά­σεις, που εί­χα­με την ευ­και­ρία να δη­μο­σιεύ­σου­με στη «Νέα Εστία», την ο­ποία και θεω­ρεί την κο­ρω­νί­δα των λο­γο­τε­χνι­κών πε­ριο­δι­κών.
Ει­δι­κά, ε­μάς, ο γη­ραιός λό­γιος μας ε­γκα­λεί με το ε­ρώ­τη­μα: «Για­τί σιω­πά η Θε­ο­δο­σο­πού­λου;» Άκρως προ­σβλη­τι­κό, κα­θό­σον με­θερ­μη­νευό­με­νο υ­πο­νο­εί πως κά­ποιον κα­λύ­πτου­με δια της σιω­πής μας. Όπου, εν προ­κει­μέ­νω, δεν μπο­ρεί πα­ρά να πρό­κει­ται για τον Αρι­στο­τέ­λη Σαΐνη και στην χει­ρό­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση, που δεν θέ­λου­με ού­τε να την σκε­φτού­με, για κά­ποιους σκο­τει­νούς κύ­κλους, που ζη­τούν να υ­πο­βαθ­μί­σουν το έρ­γο του πρόω­ρα χα­μέ­νου ποιη­τή. Να α­πα­ντή­σου­με ευ­θαρ­σώς. Δεν γνω­ρί­ζου­με τον Αρι­στο­τέ­λη Σαΐνη.
Μά­λι­στα ο­μο­λο­γού­με πως μέ­χρι πρό­τι­νος, λό­γω του ο­νο­μα­τε­πώ­νυ­μού του, που προ­σφέ­ρε­ται για πα­ρε­τυ­μο­λό­γη­ση, θεω­ρού­σα­με πως πρό­κει­ται για ψευ­δώ­νυ­μο. Συ­γκε­κρι­μέ­να, πι­στεύα­με πως εί­ναι ψευ­δώ­νυ­μο του γνω­στού συγ­γρα­φέα και κρι­τι­κού Κώ­στα Βούλ­γα­ρη. Κι αυ­τό, για­τί συ­να­ντή­σα­με για πρώ­τη φο­ρά το ό­νο­μά του σε συ­να­γω­γή κει­μέ­νων για τον Γιάν­νη Πά­νου, που εί­χε ε­τοι­μά­σει ο Βούλ­γα­ρης και ό­που ο Σαΐνης υ­πέ­γρα­φε ως συ­ντά­κτης της βι­βλιο­γρα­φίας. Εκεί, κα­τα­γρά­φο­νταν και δη­μο­σιεύ­μα­τα α­πό το «Ex Libris» της «Επο­χής», το ο­ποίο ε­λά­χι­στοι πα­ρα­κο­λου­θούν. Με­τα­ξύ αυ­τών, θέ­λου­με να πι­στεύου­με και ο Βούλ­γα­ρης. Πα­ρα­δό­ξως, ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος δεν τον συ­γκα­τα­λέ­γει στους έ­γκρι­τους κρι­τι­κούς, πα­ρό­τι, μά­λι­στα, φέ­ρε­ται και αυ­τός ως ε­πι­στή­θιος φί­λος του ε­κλι­πό­ντος ποιη­τή. Όπως και να έ­χει, την α­λη­θή ύ­παρ­ξη του Σαΐνη, την α­ντι­λη­φθή­κα­με, ό­ταν έ­φθα­σε στα χέ­ριά μας το ε­πι­βλη­τι­κό, σε ό­γκο και ό­χι μό­νον, μυ­θι­στό­ρη­μα του Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κού, «Γλαύ­κος Θρα­σά­κης», του ο­ποίου έ­χει την ε­πι­μέ­λεια.
Απο­μέ­νει η ά­κρως δυ­σμε­νής για ε­μάς εκ­δο­χή πως δεν δια­βά­ζου­με γε­νι­κώς τα λο­γο­τε­χνι­κά πε­ριο­δι­κά και ει­δι­κώς, τον «Πόρ­φυ­ρα». Με άλ­λα λό­για, ό­τι α­νή­κου­με στη χο­ρεία ε­κεί­νων, που συμ­φω­νούν με την δη­μο­σιο­γρά­φο Όλγα Σελ­λά, ει­δι­κή σε πα­ντοία πε­ρί το βι­βλίο θέ­μα­τα, πως τα λο­γο­τε­χνι­κά πε­ριο­δι­κά, “με με­γά­λη πα­ρά­δο­ση και με­γά­λη δια­δρο­μή”, συ­νε­χί­ζουν “α­σθαί­μο­ντας” μια “α­νέ­μπνευ­στη πο­ρεία”. Ωστό­σο, α­κό­μη και έ­τσι, το συ­γκε­κρι­μέ­νο τεύ­χος α­πο­κλειό­ταν να μην το δια­βά­σου­με. Αρκεί να θυ­μί­σου­με πως το 130ο τεύ­χος του «Πόρ­φυ­ρα» συ­νι­στά σταθ­μό στην ε­μπνευ­σμέ­νη πο­ρεία του πε­ριο­δι­κού, συ­γκρι­νό­με­νο μό­νο με ε­κεί­νο του Κάλ­βου. Κι αυ­τό, για­τί εί­ναι εξ ο­λο­κλή­ρου α­φιε­ρω­μέ­νο σε έ­ναν “α­πό τους ση­μα­ντι­κό­τε­ρους ποιη­τές της γε­νιάς του ’70, τον σπου­δαίο θεω­ρη­τι­κό, πα­νε­πι­στη­μια­κό δά­σκα­λο με πο­λυε­τή θη­τεία, ...έ­ναν α­πό τους βα­σι­κό­τε­ρους πα­ρά­γο­ντες της με­τα­πο­λε­μι­κής λο­γο­τε­χνίας μας. Τον Νά­σο Βα­γε­νά.” Αυ­τά, σύμ­φω­να με το προ­λο­γι­κό ση­μείω­μα του τεύ­χους, που φέ­ρει τον εμ­φα­τι­κό τίτ­λο, «Μία ο­φει­λή». Ένα πα­ρό­μοιο α­φιέ­ρω­μα δεν το δια­βά­ζει κα­νείς, το ξε­κο­κα­λί­ζει μέ­χρι του ύ­στα­του, δέ­κα­του τρί­του κει­μέ­νου, που εί­ναι αυ­τό του Σαΐνη. Κι ας εί­ναι το τρί­το στη σει­ρά, που ου­σια­στι­κά κα­λύ­πτει στο ί­διο θέ­μα, δη­λα­δή α­φο­ρά έ­να συ­γκε­κρι­μέ­νο βι­βλίο του τι­μώ­με­νου ποιη­τή. Τό­τε, πώς συ­νέ­βη και δεν α­ντι­λη­φθή­κα­με την σύγ­χυ­ση ε­νός υ­παρ­κτού προ­σώ­που, ό­πως η Φι­λη­σία Στά­θη, με τα δυο λά­για προ­σω­πεία;
Μπο­ρεί ό­ντως να μην δια­θέ­του­με την α­παι­τού­με­νη φι­λο­λο­γι­κή σκευή, ώ­στε να κα­τα­νοού­με πά­ντο­τε τι δια­βά­ζου­με. Σε αυ­τό το ση­μείο, και ό­σο α­φο­ρά την πε­ρί­πτω­σή μας, δεν έ­χει ά­δι­κο ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος. Ωστό­σο, φι­λο­πε­ρίερ­γοι ό­ντες, σπεύ­σα­με να ε­ξα­κρι­βώ­σου­με κα­τά πό­σο εί­ναι υ­παρ­κτά τα ί­χνη της Στά­θη, που α­να­φέ­ρει ο ποιη­τής. Και γι’ αυ­τό δεν χρεια­ζό­ταν μια πλή­ρης σει­ρά της μα­κρό­βιας «Νέ­ας Εστίας», ό­πως αυ­τή που φυ­λάσ­σε­ται στο Αρχο­ντι­κό των Για­τρά­δων και στην ο­ποία κα­τέ­φυ­γε ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος. Αρκού­σαν τα ευ­ρε­τή­ρια του πε­ριο­δι­κού, έ­να θεά­ρε­στο έρ­γο ο­μά­δας φοι­τη­τών του κα­θη­γη­τή Γεωρ­γίου Ζώ­ρα, το ο­ποίο έ­γι­νε υ­πό την κα­θο­δή­γη­σή του. Άλλοι και­ροί, λι­γό­τε­ρο ω­φε­λι­μι­στι­κοί, τό­τε οι κα­θη­γη­τές πα­ρό­τρυ­ναν τους μα­θη­τές τους σε έρ­γα γε­νι­κό­τε­ρης χρη­σι­μό­τη­τας. Έτσι ε­ντο­πί­σα­με τα τρία ποιή­μα­τα της Φι­λη­σίας Στά­θη στους τό­μους 49 και 50 του 1951. Ταυ­τό­χρο­να, και χω­ρίς την ερ­γώ­δη προ­σπά­θεια που κα­τέ­βα­λε ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος, ε­ντο­πί­σα­με και το δι­κό του εύ­ρη­μα. Ένα α­κό­μη ποίη­μα τής Στά­θη, πά­λι στη «Νέα Εστία», στον 18ο τό­μο του 1935. Να πα­ρα­δε­χτού­με πως σε αυ­τό το ση­μείο εί­χα­με εν­θου­σια­στεί. Μέ­χρι, που, για μια στιγ­μή, μας πέ­ρα­σε η ι­δέα να δη­μο­σιεύ­σου­με το εύ­ρη­μά μας. Κα­τό­πιν ό­μως ω­ρι­μό­τε­ρης σκέ­ψης, συ­νε­χί­σα­με να α­να­ζη­τού­με κι άλ­λα ί­χνη της ποιή­τριας. Και πράγ­μα­τι, ε­ντο­πί­σα­με δυο α­κό­μη ποιή­μα­τά της, αυ­τή τη φο­ρά, ε­κτός «Νέ­ας Εστίας», τα ο­ποία και πα­ρα­θέ­του­με. Όσο α­φο­ρά τα βιο­γρα­φι­κά της ποιή­τριας, γνω­ρί­ζα­με κά­ποια στοι­χεία για την πα­τρι­κή της οι­κο­γέ­νεια. Μέ­χρι που δια­βά­σα­με στην ε­πι­στο­λή του συ­ντα­ξιού­χου φι­λό­λο­γου ό­τι η Φι­λη­σία Στά­θη εί­ναι η σύ­ζυ­γος του Πα­ντε­λή Που­λιό­που­λου.
Ο γη­ραιός λό­γιος δράτ­τε­ται της ευ­και­ρίας και μα­κρη­γο­ρεί για “την ευ­γε­νι­κή πο­λι­τι­κή φυ­σιο­γνω­μία του πρω­το­πό­ρου και δια­νοού­με­νου”, ό­πως α­πο­κα­λεί τον Που­λιό­που­λο. Εμφα­νί­ζε­ται, μά­λι­στα, ε­ξαι­ρε­τι­κά ε­νη­με­ρω­μέ­νος γύ­ρω α­πό το α­ρι­στε­ρό κί­νη­μα στην Ελλά­δα και δη, στις πλέ­ον α­θέ­α­τες πτυ­χές του. Από την άλ­λη, λό­γω και η­λι­κίας, α­να­με­νό­με­νος εί­ναι ο λαν­θά­νων α­ντι­κομ­μου­νι­σμός του, κα­θώς και η πα­ντε­λής α­πο­σιώ­πη­ση των θέ­σεων, που υ­πε­ρα­σπί­στη­κε ο Που­λιό­που­λος στη δε­κα­ε­τία του ’20, α­φού α­φο­ρούν καυ­τά μέ­χρι σή­με­ρα ε­θνι­κά ζη­τή­μα­τα. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, να ση­μειώ­σου­με ό­τι ο Που­λιό­που­λος δεν α­νέ­λα­βε, α­πλώς, την η­γε­σία του ΚΚΕ για έ­να μι­κρό διά­στη­μα, το 1924, ό­πως δια­τυ­πώ­νε­ται στην ε­πι­στο­λή. Υπήρ­ξε ο πρώ­τος γραμ­μα­τέ­ας του Κόμ­μα­τος. Κα­τέ­χει αυ­τόν τον ι­στο­ρι­κά ση­μαί­νο­ντα τίτ­λο, δε­δο­μέ­νου ό­τι ε­κλέ­χτη­κε, Σε­πτέμ­βριο 1923, στο 3ο έ­κτα­κτο συ­νέ­δριο του Σο­σια­λι­στι­κού Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος Ελλά­δος (ΣΕ­ΚΕ), κα­τά το ο­ποίο ο εν λό­γω κομ­μα­τι­κός σχη­μα­τι­σμός ε­ντάχ­θη­κε στην Κου­μου­νι­στι­κή Διε­θνή και με­το­νο­μά­στη­κε σε Κου­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα Ελλά­δος. Πα­ρέ­μει­νε στη θέ­ση του γραμ­μα­τέα μέ­χρι το 3ο Τα­κτι­κό Συ­νέ­δριο, Μάρ­τιο 1927, ο­πό­τε και α­πο­μα­κρύν­θη­κε. Ήταν τρία χρό­νια με­γα­λύ­τε­ρος του Νί­κου Ζα­χα­ριά­δη, γεν­νη­θείς στη Θή­βα στις 10 Μαρ­τίου 1900, και ε­κτε­λέ­στη­κε στις 6 Ιου­νίου 1943, τριά­ντα χρό­νια πριν τον ά­δο­ξο θά­να­το (αυ­το­κτο­νία;) του Ζα­χα­ριά­δη.
Σε αυ­τό το ση­μείο, θα θέ­λα­με να ε­πι­ση­μά­νου­με το πρό­βλη­μα που δη­μιουρ­γεί το βα­φτι­στι­κό ό­νο­μα της συ­ζύ­γου του Που­λιό­που­λου. Εί­ναι Φι­λή­σια, ό­πως το βρί­σκου­με σε ό­λες τις πη­γές, ή Φι­λη­σία, κα­θώς το πα­ρα­τό­νι­σε ο Λά­γιος και το κρά­τη­σαν ο Σαΐνης και ο ε­πι­στο­λο­γρά­φος; Ο γη­ραιός φι­λό­λο­γος θα πρέ­πει να κα­τα­λή­ξει, α­φού, ό­πως α­πο­κα­λύ­πτει, έ­χει σχε­δόν έ­τοι­μη “αν­θο­λο­γία Ελλή­νων α­φα­νών ποιη­τών του 20ου αιώ­να”. Συ­μπλη­ρώ­νο­ντας το λήμ­μα της Φι­λη­σίας Στά­θη, κα­λό θα ή­ταν να τσε­κά­ρει και την κα­τα­γω­γή της. Νη­σιώ­τισ­σα μεν, αλ­λά ό­χι α­πό την Νά­ξο. Με την ευ­και­ρία ε­πι­ση­μαί­νου­με και δυο λαν­θα­σμέ­νες α­να­φο­ρές στην ε­πι­στο­λή (πι­θα­νώς, τυ­πο­γρα­φι­κά σφάλ­μα­τα): το “μί­νι” α­φιέ­ρω­μα της «Νέ­ας Εστίας» στον Ηλία Λά­γιο βρί­σκε­ται στον τό­μο 164 (και ό­χι στον 64) και η κρι­τι­κή για το βι­βλίο του Κώ­στα Πα­πα­χρί­στου, «Ο ά­γνω­στος Πα­πα­δια­μά­ντης», α­πό τον παπ­πού του ποιη­τή, Ηλία Λά­γιο (ό­πως ο εγ­γο­νός του, ού­τε ε­κεί­νος πα­ρέ­θε­τε το αρ­χι­κό του πα­τρώ­νυ­μου) δη­μο­σιεύ­τη­κε στη «Νέα Εστία», στις 15 Απρι­λίου 1947 (και ό­χι τον Αύ­γου­στο). Τέ­λος, ας μας ε­πι­τρα­πεί να πα­ρα­τη­ρή­σου­με πως η α­να­φο­ρά στον Αλέ­ξαν­δρο Αργυ­ρίου, με τον προσ­διο­ρι­σμό, ο πά­λαι πο­τέ Αλέ­ξαν­δρος Αργυ­ρίου, εί­ναι του­λά­χι­στον ά­κομ­ψη. Ελπί­ζου­με, ό­μως, να έ­χου­με την ευ­και­ρία μιας δια ζώ­σης συ­ζή­τη­σης μα­ζί του με­θαύ­ριο κα­τά την πα­ρου­σία­ση των “λά­γιων ποιη­μά­τω­ν” στο Μου­σείο Μπε­νά­κη. Πο­λύ μας έ­θλι­ψε που δεν θα τον πα­ρου­σιά­σει ο υ­πουρ­γός Πο­λι­τι­σμού, ό­πως εί­χε α­κου­στεί, ού­τε καν ο πα­νε­πι­στη­μια­κός και ε­πι­στή­θιος φί­λος του Νά­σος Βα­γε­νάς. Αντ’ αυ­τών, θα μι­λή­σουν δυο ποιη­τές, ο Κώ­στας Κου­τσου­ρέ­λης και ο Δη­μή­τρης Κο­σμό­που­λος, με πρώ­το ο­μι­λη­τή, τον Αρι­στο­τέ­λη Σαΐνη. Το πι­θα­νό­τε­ρο, οι διορ­γα­νω­τές να μην ε­νη­με­ρώ­θη­καν για την ε­πι­στο­λή. Πώς, ό­μως, εί­ναι δυ­να­τόν, α­φού ο Νά­σος Βα­γε­νάς, που συ­ντο­νί­ζει την βρα­διά, δη­μο­σιεύει στις πρώ­τες σε­λί­δες του ί­διου τεύ­χους μα­κριά ποιη­τι­κή σύν­θε­ση καλ­βι­κής ε­μπνεύ­σεως; Οι συγ­γρα­φείς, ό­μως, εί­ναι τό­σο υ­πέ­ρο­χοι νάρ­κισ­σοι, που ο­λό­κλη­ρος ο κό­σμος σβή­νει μπρο­στά στο έρ­γο τους. Δεν α­πο­κλείε­ται ού­τε καν να φυλ­λο­μέ­τρη­σε το υ­πό­λοι­πο τεύ­χος.

Μ. Θε­ο­δο­σο­πού­λου