«Οδός Πανός» Τεύχος 147 Ιανουάριος- Μάρτιος 2010

Μνη­μο­νεύο­ντας Κα­βά­φη, ξε­κί­νη­σε το πε­ριο­δι­κό, το 1981. Και στον Αλε­ξαν­δρι­νό ε­πα­νήλ­θε, δύο χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, με α­φιέ­ρω­μα. Το δεύ­τε­ρο α­φιέ­ρω­μα στον Κα­βά­φη ση­μα­το­δο­τεί την έ­ναρ­ξη της δεύ­τε­ρης δε­κα­ε­τίας του τρέ­χο­ντος αιώ­να και συ­νο­δεύε­ται α­πό cd, που ε­πι­με­λή­θη­κε ο Αντώ­νης Μπο­σκοΐτης. Ποιή­μα­τα του Κα­βά­φη α­παγ­γέλ­λουν ο Ντί­νος Χρι­στια­νό­που­λος και ο Γιώρ­γος Χρο­νάς, κα­θώς και οι η­θο­ποιοί, Κα­ρυο­φυλ­λιά Κα­ρα­μπέ­τη και Θά­νος Σα­μα­ράς. Το εν λό­γω α­φιέ­ρω­μα έρ­χε­ται α­πό την Θεσ­σα­λο­νί­κη και κα­θώς αρ­μό­ζει σε πνευ­μα­τι­κό α­γα­θό, εκ­πο­ρευό­με­νο α­πό την συ­μπρω­τεύου­σα, α­νοί­γει με κεί­με­νο του Χρι­στια­νό­που­λου, με τίτ­λο, «Το χω­ριό της μη­τέ­ρας μου και ο­λί­γα κα­βα­φι­κά». Η μη­τέ­ρα του ή­ταν α­πό το Χα­ρά­κι της Κυ­ζί­κου, χω­ριό κο­ντά στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη, το ο­ποίο ο Κα­βά­φης α­να­φέ­ρει σε με­λέ­τη του, δη­μο­σιευ­μέ­νη α­νω­νύ­μως στις 21 Δε­κεμ­βρίου 1901 στον «Τη­λέ­γρα­φο» της Αλε­ξάν­δρειας. Τίτ­λος της με­λέ­της: «Χρί­στος και ό­χι Χρή­στος». Δε­κα­ο­κτα­ε­τής πη­γαί­νει ο Κα­βά­φης στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη και έ­χει την οι­κο­νο­μι­κή ά­νε­ση να τα­ξι­δέ­ψει στις γύ­ρω πε­ριο­χές. “Εις το χω­ρίον Χα­ρά­κι της Κυ­ζί­κου ή­κου­σα και το ό­νο­μα Λύ­γη­ρος, εκ του λυ­γη­ρός ε­ξά­πα­ντος”, γρά­φει. Συ­μπέ­ρα­σμα, η ελ­λη­νι­κή α­νε­βά­ζει τον τό­νο σε με­ρι­κές λέ­ξεις, με­τα­τρέ­πο­ντάς τες σε κύ­ρια ο­νό­μα­τα. Εξ ου το Χρί­στος α­πό το Χρι­στός. Έκκε­ντρο ως προς το κυ­ρίως θέ­μα το ει­σα­γω­γι­κό κεί­με­νο, γι’ αυ­τό και πε­ρισ­σό­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον.
Επι­με­λη­τής του α­φιε­ρώ­μα­τος ο Διο­νύ­σης Στερ­γιού­λας, συμ­με­τέ­χει και ο ί­διος στο α­φιέ­ρω­μα με με­λέ­τη, που τιτ­λο­φο­ρεί­ται, «Το τε­λευ­ταίο ποίη­μα του Κα­βά­φη», και η ο­ποία θα μπο­ρού­σε κάλ­λι­στα να α­πο­τε­λέ­σει α­ντι­κεί­με­νο αυ­το­τε­λούς βι­βλίου. Με­τά την ε­μπε­ρι­στα­τω­μέ­νη ει­σα­γω­γή για τα ι­στο­ρι­κά ποιή­μα­τα του Κα­βά­φη και τι συμ­βο­λί­ζουν τα ι­στο­ρι­κά προ­σω­πεία σύμ­φω­να με τους με­λε­τη­τές του Αλε­ξαν­δρι­νού, δια­χω­ρί­ζει τα ποιή­μα­τα που α­να­φέ­ρο­νται στον Ιου­λια­νό: πέ­ντε δη­μο­σιευ­μέ­να ό­σο ζού­σε ο Κα­βά­φης και το ύ­στα­το, «Εις τα πε­ρί­χω­ρα της Αντιό­χειας», στα κα­τά­λοι­πά του αλ­λά έ­τοι­μο προς δη­μο­σίευ­ση. Υπάρ­χει και έ­να πρώ­το, του 1896, «Ο Ιου­λια­νός εν τοις Μυ­στη­ρίοις», το ο­ποίο ο με­λε­τη­τής ε­ξαι­ρεί α­πό τη συλ­λο­γι­στι­κή του. Με βά­ση αυ­τά, δια­τυ­πώ­νει και τεκ­μη­ριώ­νει την υ­πό­θε­ση ερ­γα­σίας ό­τι ο Κα­βά­φης, μέ­σω του Ιου­λια­νού, α­να­φέ­ρε­ται στον Ελευ­θέ­ριο Βε­νι­ζέ­λο, τον ο­ποίο και α­ντι­πα­θού­σε σφό­δρα.
Άλλοι συ­νερ­γά­τες α­πό τη Θεσ­σα­λο­νί­κη εί­ναι ο Δη­μή­τρης Κό­κο­ρης, που ε­πι­κε­ντρώ­νε­ται στη στά­ση του ποιη­τή Καί­σα­ρα Εμμα­νουήλ α­πέ­να­ντι στην κα­βα­φι­κή ποίη­ση, ο Πα­να­γιώ­της Γού­τας, που, ό­ντας και μυ­θι­στο­ριο­γρά­φος, α­να­ζη­τά “τα κρε­βά­τια στην ποίη­ση του Αλε­ξαν­δρι­νού” και ο Βα­σί­λης Ιωαν­νί­δης, με κεί­με­νο ε­φ’ ό­λης της ύ­λης. Στα ει­σα­γω­γι­κά κεί­με­να του α­φιε­ρώ­μα­τος, με­τά τον Χρι­στια­νό­που­λο α­κο­λου­θεί ο Μέ­νης Κου­μα­ντα­ρέ­ας, με πα­λαιό­τε­ρο κεί­με­νό του, γραμ­μέ­νο ε­πε­τεια­κά, το 1983. Τιτ­λο­φο­ρεί­ται «Ένας Θεός μου» και ξε­κι­νά α­πό τον Κα­βά­φη, ό­πως του τον πρω­το­δί­δα­ξε, εν έ­τει 1948, στη σχο­λή Μπερ­ζάν, ε­κτός “ω­ρο­λο­γίου προ­γράμ­μα­τος”, ο νε­α­ρός τό­τε, μό­λις τρια­ντα­κο­ντα­ε­τής, φι­λό­λο­γος Οδυσ­σέ­ας Λαμ­ψί­δης, ο κα­το­πι­νός γνω­στός βυ­ζα­ντι­νο­λό­γος. Όπως φαί­νε­ται, για τους εμ­φυ­λια­κούς νε­α­ρούς, ο Κα­βά­φης “ή­ταν ο ψυ­χα­να­λυ­τής της Ιστο­ρίας και τις Ερω­τι­κής τους διά­θε­σης”. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, ο Κου­μα­ντα­ρέ­ας θυ­μά­ται τα λό­για του Άγγε­λου Τερ­ζά­κη, “κα­λύ­τε­ρα να γρά­φεις α­πε­ρί­σπα­στος μα­κριά α­πό κά­θε ε­πάγ­γελ­μα που θα σε α­νά­γκα­ζε να προ­δί­νεις την λο­γο­τε­χνία”. Όπως έ­κα­νε ο Κα­βά­φης, πα­ρα­μέ­νο­ντας δια βίου υ­πάλ­λη­λος στην Υπη­ρε­σία Αρδεύ­σεων.
Συμ­με­τέ­χουν στο α­φιέ­ρω­μα οι Α. Πα­γου­λά­τος («Η ε­πί­δρα­ση του Νί­τσε στην ποίη­ση του Κ.Π.Κα­βά­φη»), Φ. Φι­λίπ­που («Πώς ο Κα­βά­φης έ­γι­νε ή­ρωας μυ­θι­στο­ρή­μα­τος»), Φ. Θα­λασ­σι­νός («Φω­νές»), Κ. Μπού­ρας («Στο ντι­βά­νι του Κα­βά­φη»), Ε. Ντα­νού­ρα («Η Αντιό­χεια στο έρ­γο του Κα­βά­φη»), Π. Γα­λα­νο­πού­λου («Κρι­τι­κές και σχό­λια α­πό ρώ­σους δια­νοού­με­νους για τον ποιη­τή Κα­βά­φη») και Χρ. Κρε­μνιώ­της («Το Κε­νό και ο έ­ρω­τας»). Ενώ, α­να­δη­μο­σιεύο­νται εί­κο­σι ε­πτά ποιή­μα­τα του Κα­βά­φη κα­τ’ ε­πι­λο­γή του Στερ­γιού­λα και α­πο­σπά­σμα­τα α­πό το λι­βε­λο­γρά­φη­μα του Γλαύ­κου Αλι­θέρ­ση, που εί­χε κυ­κλο­φο­ρή­σει στην Αλε­ξάν­δρεια έ­να χρό­νο με­τά το θά­να­το του ποιη­τή.
Εντός α­φιε­ρώ­μα­τος, μια ευ­χά­ρι­στη έκ­πλη­ξη ε­πι­φυ­λάσ­σει ο Θά­νος Φω­σκα­ρί­νης, πα­ρου­σιά­ζο­ντας την ποιή­τρια, με­τα­φρά­στρια και μου­σι­κό Μαρ­γα­ρί­τα Δαλ­μά­τη και τον Κα­βά­φη της. Όπως α­να­φέ­ρα­με και την προ­η­γού­με­νη Κυ­ρια­κή, η Δαλ­μά­τη πέ­θα­νε στις 20 Ιου­λίου 2009, το τεκ­μη­ριώ­νει μια μο­να­δι­κή νε­κρο­λο­γία στον Τύ­πο, αυ­τή της Ελέ­νης Μπί­στι­κα στη στή­λη της στην «Κα­θη­με­ρι­νή», κα­θώς και ο Ν.Δ.Τρια­ντα­φυλ­λό­που­λος στο τρέ­χον τεύ­χος του πε­ριο­δι­κού του, «Τα Νε­φού­ρια». Στην «Ανθο­λο­γία ευ­βοέων ποιη­τών», που πα­ρου­σιά­ζα­με πέ­ρυ­σι, η Δαλ­μά­τη αν­θο­λο­γεί­ται με ποιή­μα­τα α­πό τις δυο πρώ­τες ποιη­τι­κές της συλ­λο­γές, του 1952 και του 1958, αλ­λά έ­λει­πε το έ­τος γέν­νη­σής της. Γεν­νη­μέ­νη στην Χαλ­κί­δα, το 1921, σπού­δα­σε μου­σι­κή στην Ιτα­λία και ή­ταν η πρώ­τη που με­τέ­φρα­σε Μο­ντά­λε και Λού­τσι στα ελ­λη­νι­κά. Όταν ή­ταν στην Ιτα­λία με­τέ­φρα­σε μα­ζί με τον Ν. Ρί­ζι Κα­βά­φη στα ι­τα­λι­κά, ε­νώ οι σκέ­ψεις και τα ε­ρω­τή­μα­τα, που προέ­κυ­ψαν στη διάρ­κεια της με­τά­φρα­σης, α­πο­τέ­λε­σαν μέ­ρος της με­λέ­της της, «Κα­βά­φης», που εκ­δό­θη­κε το 1962 α­πό την Εται­ρεία Ελλη­νι­κών Εκδό­σεων. Απο­σπά­σμα­τα της με­λέ­της α­να­δη­μο­σιεύο­νται στο τεύ­χος.
Ένα χορ­τα­στι­κό α­φιέ­ρω­μα για να έ­χου­με να πο­ρευό­μα­στε έως το ε­πε­τεια­κό 2013.